اختلالات شناختی چیست

اختلالات شناختی یا عصبی شناختی به گروهی از مشکلات اشاره دارند که بر عملکردهای اساسی مانند حافظه، تمرکز، یادگیری و تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارند. برای آشنایی بیشتر و کسب اطلاعات کامل تر، همراه ما در وب سایت روانشناسی برتر باشید.

اختلالات شناختی چیست

اختلالات شناختی به شرایطی اطلاق می شود که توانایی های ذهنی فرد برای یادگیری، به خاطر سپردن، تمرکز کردن یا تصمیم گیری تحت تأثیر قرار می گیرد. این اختلالات می توانند ناشی از عوامل مختلفی مانند بیماری های عصبی، آسیب های مغزی، اختلالات روانپزشکی، سوء مصرف مواد و غیره باشند.

انواع اختلالات شناختی

بسیاری از اختلالات شناختی علائم مشابهی دارند که معمولاً به حافظه، درک، احساسات و حرکات مربوط می‌شوند. برخی از این اختلالات ممکن است بر نواحی خاصی از مغز تأثیر بگذارند و به بروز یک علامت خاص منجر شوند. در اختلالات خفیف، فرد معمولاً هنوز قادر به انجام فعالیت‌های روزمره و زندگی مستقل است. اما در اختلالات شدید، فرد ممکن است دچار ناتوانی شود و به حمایت و مراقبت دائمی نیاز داشته باشد. رایج‌ترین انواع اختلالات شناختی شامل موارد زیر است:

 آلزایمر

بیماری آلزایمر، که یکی از شایع‌ترین اختلالات شناختی در سالمندان به شمار می‌رود، به تدریج منجر به از دست رفتن حافظه، سردرگمی و سایر مشکلات شناختی می‌شود. با پیشرفت بیماری، توانایی فرد در یادگیری اطلاعات جدید کاهش می‌یابد، رفتار او تغییر می‌کند و در نهایت گفتار و حرکاتش نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

دمانس با اجسام لویی

این بیماری زمانی بروز می‌کند که پروتئین‌های غیرطبیعی (اجسام لویی) در نقاط مختلف مغز تجمع می‌یابند. این تجمع می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در تفکر، حرکت، خلق‌وخو و رفتار شود و بر توانایی‌های شناختی فرد تأثیر بگذارد. دمانس با اجسام لویی یک بیماری پیشرونده است که نیاز به سطوح مختلفی از حمایت برای انجام فعالیت‌های روزمره دارد. در مقایسه با آلزایمر، مشکلات حافظه در مراحل اولیه این بیماری ممکن است به وضوح قابل مشاهده نباشند. همچنین، علائم شناختی می‌توانند با مشکلات رفتاری و توهمات بینایی همراه شوند.

 دمانس عروقی

دمانس عروقی نیز به عنوان یکی از اختلالات شناختی شناخته می‌شود و ناشی از اختلال در جریان خون مغز است. این بیماری بر توانایی‌های استدلال، برنامه‌ریزی، قضاوت، حافظه و سایر فرآیندهای فکری تأثیر می‌گذارد.
این نوع دمانس معمولاً پس از سکته مغزی که به دلیل مسدود شدن شریان‌های مغزی رخ می‌دهد، بروز می‌کند. با این حال، همه سکته‌ها لزوماً به این بیماری منجر نمی‌شوند و تأثیر سکته بر تفکر و استدلال به شدت و محل وقوع آن بستگی دارد. دمانس عروقی همچنین ممکن است به دلیل شرایط دیگری که به عروق خونی آسیب می‌زنند و خون‌رسانی به مغز را کاهش می‌دهند، ایجاد شود.
عوامل خطر مرتبط با بیماری‌های قلبی و سکته مغزی، از جمله دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سیگار کشیدن، می‌توانند احتمال ابتلا به دمانس عروقی را افزایش دهند.

اختلالات شناختی در کودکان

اختلالات شناختی در کودکان ناشی از مشکلات سیستم عصبی هستند و بر توانایی‌های ذهنی و عملکردهای شناختی تأثیر می‌گذارند. این اختلالات می‌توانند منجر به تأخیر در رشد شوند و بر شنوایی، بینایی، گفتار، رفتار و حتی توانایی حرکت تأثیر بگذارند. از جمله شایع‌ترین مشکلات شناختی در کودکان می‌توان به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، سندرم داون، سندرم ایکس شکننده، فلج مغزی و سندرم پرادر-ویلی اشاره کرد.

علائم اختلالات شناختی

علائم اختلالات شناختی بسته به نوع و شدت اختلال متفاوت است، اما می توانند شامل موارد زیر باشند:

• مشکل در حافظه
• مشکل در تمرکز
• مشکل در زبان
• مشکل در قضاوت
• مشکل در حل مسئله
• سردرگمی
• تغییرات در شخصیت یا رفتار

تشخیص اختلالات شناختی 

پزشک برای تشخیص این اختلالات، یک ارزیابی بالینی جامع انجام می‌دهد و به بررسی تاریخچه سلامت بیمار و خانواده‌اش می‌پردازد. در صورت لزوم، ممکن است از اعضای خانواده نیز برای تکمیل اطلاعات استفاده کند.

پزشک درباره هر گونه تغییر در عملکرد، سلامت جسمی، خلق‌وخو و رفتار بیمار سوالاتی مطرح می‌کند تا درک دقیقی از علائم موجود به دست آورد. همچنین، برای بهبود دقت ارزیابی، ممکن است از پرسشنامه‌هایی بهره ببرد که به شناسایی علائم خاصی مانند اختلال حافظه یا عدم آگاهی از زمان و مکان کمک می‌کنند و در تشخیص یا رد یک بیماری خاص به پزشک یاری می‌رسانند.

علاوه بر این، پزشک معاینه بدنی انجام می‌دهد تا مشخص کند آیا علائم شناختی به یک بیماری جسمی خاص مرتبط هستند یا خیر. تست‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی (MRI) نیز برای شناسایی مشکلات عصبی، از جمله آسیب مغزی، سکته مغزی یا تومور، بسیار مفید هستند.

درمان اختلالات شناختی 

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای مشکلات شناختی وجود ندارد. با این حال، بسیاری از افراد می‌توانند با دریافت مداخلات درمانی مناسب، مصرف دارو و مراقبت‌های حمایتی، کیفیت زندگی خود را حفظ کنند.

•  روان‌درمانی

درمان فردی به افرادی که دچار اختلالات شناختی خفیف هستند، کمک می‌کند تا درک بهتری از وضعیت خود پیدا کنند و با احساساتشان بهتر کنار بیایند. افرادی که با اختلالات شدید مواجه‌اند، ممکن است از این نوع درمان بهره‌وری کمتری داشته باشند. همچنین، خانواده‌درمانی برای بسیاری از اختلالات بسیار مؤثر است، زیرا به اعضای خانواده این امکان را می‌دهد که احساسات خود را در فضایی امن با یک متخصص به اشتراک بگذارند و علائم فرد مبتلا و روش‌های کمک به او را بهتر درک کنند.

•  کاردرمانی

کاردرمانی برای بسیاری از بیماران حیاتی است، زیرا این امکان را فراهم می‌آورد که با حمایت مناسب، عملکرد خود را حفظ کرده و به استقلال در زندگی دست یابند. کاردرمانگر علاوه بر کمک به بهبود عملکرد روزمره، می‌تواند در تقویت تعاملات اجتماعی و بهبود عملکرد مغز نقش مؤثری ایفا کند. کاردرمانگر توانایی‌های فرد را ارزیابی کرده و تغییراتی در محیط زندگی او ایجاد می‌کند تا به بهبود عملکرد کمک کند. 

سخن آخر

اختلالات شناختی شامل مجموعه‌ای وسیع از بیماری‌ها هستند که می‌توانند به طور قابل توجهی بر زندگی فرد و اطرافیانش تأثیر بگذارند. اگر علائمی مانند فراموشی، دشواری در تمرکز یا تغییرات ناگهانی در رفتار یا گفتار را مشاهده کردید، حتماً به یک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک مراجعه کنید.

مقالات پیشنهادی
اختلالات حافظه چیستخودگویی مثبت چیستاختلال تبدیلی چیست

مطالعه بیشتر