اختلالات حافظه چیست

اختلالات حافظه می‌توانند از مشکلات موقتی مانند فراموشی‌های کوتاه‌مدت تا اختلالات شدیدتر و مزمن نظیر آلزایمر و زوال عقل (دمانس) متغیر باشند.برای آشنایی بیشتر و کسب اطلاعات کامل تر، همراه ما در وب سایت روانشناسی برتر باشید.

اختلالات حافظه چیست

این به این معناست که مغز در فرآیند ذخیره‌سازی، نگهداری یا بازیابی اطلاعات با مشکل مواجه شده است. اگر با مراحل شکل‌گیری و بازیابی حافظه بیشتر آشنا شوید، درک این موضوع برایتان آسان‌تر خواهد بود. به طور کلی، مغز برای پردازش اطلاعات به سه روش زیر عمل می‌کند:

•  رمزگذاری (Encoding): وارد کردن اطلاعات به مغز
•  ذخیره‌سازی (Storage): نگهداری اطلاعات در مغز
• بازیابی (Retrieval): فراخوانی اطلاعات در زمان نیاز

در اختلالات حافظه، یکی یا چند مرحله از این فرآیند به درستی عمل نمی‌کند. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا فراموشی‌های روزمره نشان‌دهنده اختلال در حافظه هستند؟ به عنوان مثال، وقتی در یخچال را باز می‌کنید و به آن خیره می‌شوید، اما نمی‌دانید چرا به آنجا رفته‌اید، یا زمانی که از شما می‌پرسند «دیروز ناهار چه خوردی؟» و شما به افق خیره می‌شوید و چیزی به یاد نمی‌آورید.

خبر خوش این است که بسیاری از فراموشی‌های روزمره کاملاً طبیعی هستند و معمولاً ناشی از عواملی مانند استرس، کم‌خوابی، مشغله زیاد یا افزایش سن به وجود می‌آیند. اما زمانی باید نگران شد که این فراموشی‌ها:

• به طور مکرر و پیشرونده رخ دهند.
•  در کار، روابط یا فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کنند.
• با سردرگمی، گم‌کردن مسیر، تغییرات شخصیتی یا اختلال در تصمیم‌گیری همراه باشند.

انواع اختلالات حافظه چیست

اختلالات حافظه بر اساس علت، شدت و نوع حافظه تحت تأثیر، به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

زوال عقل

زوال عقل یا دمانس به عنوان یک نوع اختلال روانی پیشرونده شناخته می‌شود که اختلال حافظه یکی از بارزترین نشانه‌های آن است. لازم به ذکر است که همه افرادی که به زوال عقل مبتلا هستند، دچار اختلال حافظه می‌شوند، اما نه هر کسی که اختلال حافظه دارد، لزوماً به زوال عقل مبتلاست.
این بیماری تنها بر حافظه تأثیر نمی‌گذارد، بلکه بر تفکر منطقی، رفتار، شخصیت، تصمیم‌گیری و قضاوت نیز تأثیرگذار است. احتمال بروز زوال عقل در سالمندان و افرادی که با کم‌خوابی یا افسردگی مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند، بیشتر است.

آلزایمر

بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل به شمار می‌آید. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که آلزایمر یک نوع خاص از زوال عقل است، اما هر زوال عقلی الزاما آلزایمر نیست. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۶۵ سال مشاهده می‌شود، اما بروز آن در سنین جوانی نیز غیرممکن نیست. پزشکان هنوز به‌طور دقیق علت این بیماری را نمی‌دانند، اما بر این باورند که عواملی مانند ژنتیک و سبک زندگی در بروز آن تأثیرگذارند.

علائم اختلال حافظه در زوال عقل چیست

مهم‌ترین نشانه‌های زوال عقل شامل موارد زیر است:

•  فراموشی مکرر وقایع اخیر
•  تکرار سوالات
•  دشواری در پیدا کردن کلمات
• جمله‌سازی ناقص
•  گم کردن مسیر در مکان‌های آشنا
•  پرخاشگری، بی‌قراری و شکاکی
•  اتخاذ تصمیمات عجیب یا نامناسب
• ناتوانی در انجام کارهای ساده مانند لباس پوشیدن، حساب‌وکتاب و خرید

درمان زوال عقل چیست

از آنجا که زوال عقل یک اصطلاح کلی است، روش‌های درمانی آن به نوع آسیب و شدت علائم بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر زوال عقل ناشی از مشکلات عروقی باشد، داروهایی که فشار خون، چربی خون و انعقاد را کنترل می‌کنند، می‌توانند مؤثر باشند. در دمانس عروقی، رگ‌های خونی مغز تنگ، سفت یا مسدود می‌شوند و ممکن است سکته‌های مغزی کوچک یا ریز رخ دهد که حتی متوجه آن‌ها نمی‌شوید. این سکته‌ها می‌توانند عملکرد بخش‌های مختلف مغز را مختل کرده و بر حافظه، تصمیم‌گیری، گفتار یا حرکت تأثیر بگذارند.

علائم آلزایمر چیست

این بیماری در مراحل اولیه با نشانه‌هایی مانند گم کردن اشیاء، پرسیدن مکرر سوالات یا فراموش کردن مسیرهای آشنا بروز می‌کند. در مراحل پیشرفته‌تر، بیماران ممکن است با مشکلات زیر روبرو شوند:

•  ناتوانی در شناسایی اعضای خانواده
•  دشواری در صحبت کردن و راه رفتن
• بی‌اختیاری ادرار
•  گم کردن زمان و مکان

درمان آلزایمر چگونه است

متأسفانه، درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد. روش‌های درمانی تنها می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند. دارو درمانی، کار درمانی، توانبخشی و تغییر در سبک زندگی از جمله راهکارهای اصلی برای مدیریت بیماری آلزایمر به شمار می‌روند.

فراموشی 

فراموشی یک اختلال خاص در حافظه است که در آن توانایی به‌خاطر آوردن اطلاعات قبلی یا یادگیری چیزهای جدید را از دست می‌دهید. این اختلال برخلاف زوال عقل، لزوما تمام توانایی‌های شناختی شما را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، یعنی ممکن است تنها روی حافظه تاثیر بگذارد و سایر عملکردهای مغز سالم باشند. این نوع فراموشی‌ها دلایل و انواع مختلف دارند، از جمله:
ممکن است فردی تصادف کند و بعد از به هوش آمدن نداند چه کسی است یا خانواده‌اش را به یاد نیاورد. ضربه مغزی، سکته و آسیب مغزی نیز می‌توانند باعث بروز چنین فراموشی‌هایی شوند.
گاهی‌اوقات فراموشی به این شکل است که حافظه کوتاه‌مدت کار می‌کند ولی به حافظه بلندمدت منتقل نمی‌شود.
ممکن است فرد دچار فراموشی ناگهانی، موقتی و حتی کامل شود که معمولا چند ساعت طول می‌کشد. در این حالت شخص احساس گیجی دارد و مدام سوال تکراری می‌پرسد. برای مثال کسی که بعد از شوک احساسی نمی‌داند کجاست، چرا آنجاست و اصلا چه اتفاقی افتاده است؛ ولی بعد از چند ساعت حافظه‌اش برمی‌گردد.

علائم فراموشی چیست

فراموشی با توجه به علت و شدت آن نشانه‌های مختلفی دارد. برای مثال اگر مشکل مربوط به اختلالات حافظه کوتاه مدت باشد، فرد اتفاقات اخیر را از یاد می‌برد. چنانچه اختلال مربوط به از دست دادن حافظه بلندمدت باشد، بیمار خاطرات قدیمی یا اطلاعات شخصی را از یاد می‌برد. چنانچه مشکل از اختلالات یادگیری باشد، فرد در یادگیری اطلاعات جدید مشکل دارد. مثلا هر چقدر چیزی را تکرار می‌کند، باز در حفظ کردن آن مشکل دارد. گاهی‌اوقات این اختلالات می‌توانند مربوط به صحبت کردن باشند. برای مثال فرد در پیدا کردن کلمه‌های مناسب مشکل دارد یا در حین حرف زدن رشته افکار از دستش خارج می‌شود و فراموش می‌کند راجع به چه چیزی صحبت می‌کرده است.

درمان فراموشی چگونه است

درمان به علت اصلی آن بستگی دارد. برای مثال پزشکان ممکن است توانبخشی شناختی را به بیمار پیشنهاد دهند. در طی آن از تمرین‌های تقویت حافظه، استفاده از یادداشت‌گذاری و تکنیک‌های یادگیری جایگزین استفاده می‌شود. از دیگر راهکارهای درمان فراموشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دارو درمانی
• مدیریت استرس
• تغییر سبک زندگی

اختلالات شناختی

عملکرد شناختی یعنی توانایی مغز برای دریافت، پردازش، ذخیره و استفاده از اطلاعات. این توانایی‌ها باعث می‌شوند شما بتوانید فکر کنید، تصمیم بگیرید، تمرکز کنید، یاد بگیرید، گفتگوها را بفهمید و کارهای روزمره‌تان ر انجام دهید. مجموعه این عملکردها توسط قسمت‌ها مختلف مغز انجام می‌شوند و انواع مختلفی دارند:

• حافظه

این بخش توانایی ذخیره‌سازی، حفظ و بازیابی اطلاعات در مغز را برعهده دارد و خود به انواع مختلفی مانند حافظه کوتاه‌مدت و بلند‌مدت تقسیم می‌شود.

• توجه و تمرکز 

این عملکرد مربوط به توانایی مغز برای تمرکز روی یک محرک خاص مثل صدا و تصویر و نادیده گرفتن باقی اطلاعات است.

• زبان

این بخش به توانایی درک، بیان و استفاده از زبان برای ارتباط مربوط می‌شود که شامل اجزائی مانند درک کلام دیگران، یافتن واژه‌های مناسب، ساختاردهی به جمله‌ها و خواندن و نوشتن می‌شود.

• عملکرد اجرایی یا حل مسئله

این عملکرد مجموعه‌ای از مهارت‌های ذهنی برای مدیریت، برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و کنترل رفتار است که می‌تواند شامل مواردی مانند برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و حل مسئله شود.
وقتی صحبت از انواع اختلالات شناختی می‌شود، یعنی یک یا چند مورد از این عملکردها دچار مشکل شده‌اند. برای مثال ممکن است فقط حافظه درگیر شود که در این صورت با فراموشی‌های مکرر مواجه می‌شوید. در شرایط دیگر ممکن است هم حافظه، تمرکز و زبان دچار مشکل شده باشند که در این صورت احتمال بروز علائم آلزایمر وجود دارد.

علائم اختلالات شناختی چیست

مهم‌ترین نشانه‌های اختلال شناختی شامل موارد زیر می‌باشند:

•  فراموشی قرارها، نام افراد یا رویدادهای اخیر
•  حواس‌پرتی مکرر و دشواری در انجام کارهای طولانی
•  مشکل در پیدا کردن کلمات و وقفه‌های طولانی در حین صحبت
•  گیجی در انتخاب‌های ساده و سردرگمی در فعالیت‌های روزمره
•  کندی در تفکر و نیاز به زمان بیشتر برای پردازش اطلاعات یا پاسخ دادن
•  گم شدن در مکان‌های آشنا
• تغییرات در رفتار و شخصیت
•  دشواری در انجام همزمان چند فعالیت (مانند صحبت کردن و آشپزی)

چگونه اختلالات شناختی درمان می‌شوند

درمان اختلالات شناختی عمدتاً به معنای کند کردن پیشرفت بیماری یا بهبود کیفیت زندگی است. روش‌های درمان بسته به نوع اختلال شناختی می‌تواند شامل یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد:

•  دارو
•  توانبخشی شناختی
•  تغییرات در سبک زندگی
•  تحریک مغز با تکنیک‌هایی مانند حل جدول یا یادگیری زبان جدید
• اصلاح سبک زندگی که شامل ورزش منظم، تغذیه سالم، خواب کافی، ترک سیگار و مدیریت استرس می‌شود.

سخن آخر

اختلالات حافظه می‌توانند به دلایل متعددی از جمله بیماری‌ها، آسیب‌های مغزی یا تغییرات روانی ایجاد شوند. آلزایمر، اختلالات یادگیری و شناختی، مشکلات حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت، زوال عقل و فراموشی از رایج‌ترین انواع اختلالات حافظه به شمار می‌روند. در بسیاری از موارد، درمان قطعی برای این مشکلات وجود ندارد، اما با استفاده از روش‌هایی مانند دارو درمانی، توانبخشی و تغییر در سبک زندگی، می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد یا روند پیشرفت آن‌ها را کند نمود.

⏬مقالات پیشنهادی ⏬
خودگویی مثبت چیستاختلال تبدیلی چیستاختلالات خلقی چیست

مطالعه بیشتر